Choć metoda Montessori została opracowana na początku XX wieku, wciąż uchodzi za rozwiązanie innowacyjne. Opiera się bowiem na innych założeniach niż dobrze znana szkoła pruska, która bazuje na nakazach, zakazach, nagrodach i karach. Maria Montessori wierzyła, że każdy młody człowiek ma naturalną zdolność do nauki, która ujawnia się w odpowiednio przygotowanym środowisku. Dając dziecku wolność, samodzielność i odpowiednie pomoce dydaktyczne, można osiągnąć ogromny sukces. Motywacja wewnętrzna przynosi bowiem lepsze rezultaty niż zewnętrzna oparta na systemie oceniania. Poznaj założenia metody Montessori!
Czym jest Metoda Montessori?
Maria Montessori przyszła na świat w II połowie XIX wieku, gdy kobiety nie miały zbyt wielu praw. Włoszka od początku wykazywała ogromną odwagę i determinację, płynąc pod prąd. Zamierzała studiować upragnioną medycynę, choć w tamtych czasach kobiet nie dopuszczano na tego rodzaju kierunki, gdyż pozostawały one zarezerwowane dla mężczyzn. Maria Montessori nie zamierzała się jednak poddawać. W końcu udało jej się zostać lekarką, mimo braku wsparcia ze strony ojca. Jej tato zgodził się na dalszą edukację córki, ale raczej widział ją w roli nauczycielki. Montessori musiała zatem pracować podczas studiów medycznych, aby zarobić na własne utrzymanie, ponieważ nie otrzymywała wsparcia finansowego od rodziców.
Praca lekarki dawała jej satysfakcję, przy czym Marię Montessori pociągała psychologia, pedagogika i antropologia. Włoszka zapisała się na kolejne studia, które zapewniły jej podstawy do prowadzenia działalności edukacyjnej.
Montessori założyła pierwsze przedszkola, w których oddawała do dyspozycji dzieci różne pomoce dydaktyczne. Młodzi ludzie sami decydowali, z których przedmiotów zamierzają skorzystać. W naturalny sposób eksplorowali otoczenie i zdobywali przydatne umiejętności. Maria Montessori usuwała te pomoce edukacyjne, które nie wzbudzały zainteresowania dzieci. Zapewniała im tym samym wolność wyboru. Uważała, że zdobywanie nowych umiejętności przebiega bardziej efektywnie, gdy dziecko samo decyduje, co będzie robić danego dnia. Potrafi bowiem oddać się tej czynności z pełnym entuzjazmem, koncentrując na niej całą swoją uwagę. Maria Montessori wierzyła, że każde dziecko ma wrodzoną skłonność do nauki i poszerzania wiedzy. Należy ją wspierać poprzez odpowiednie otoczenie i podejście nauczycieli.
Gdy we Włoszech zapanował faszyzm, przedszkola Montessori zaczęto zamykać. Na szczęście jej nowatorskie podejście do kształcenia dzieci przetrwało do naszych czasów. Dziś nauczanie metodą Montessori oferuje wiele prywatnych przedszkoli i szkół. Z ich ofert mogą skorzystać także dzieci z mniej zamożnych rodzin, jeśli uzyskają odpowiednie stypendium.
Metoda Montessori – na czym polega?
Metoda Montessori nawet dziś uchodzi za dość innowacyjne podejście do kształcenia dzieci, które stanowi zupełne przeciwieństwo szkoły pruskiej. Autorka tego oryginalnego systemu wyszła z założenia, że w każdym młodym człowieku drzemie naturalna zdolność do samodzielnego przyswajania wiedzy. Wynika ona z wrodzonej ciekawości świata. Dziecko rozwija się poprzez interakcje z otoczeniem, dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby było ono dostosowane do jego indywidualnych potrzeb.
Metoda Montessori obliguje nauczycieli, aby traktowali uczniów w sposób podmiotowy i okazywali im szacunek przynależny każdemu człowiekowi. Środowisko, w jakim kilkulatek czy nastolatek przyswaja wiedzę, powinno rozbudzać jego naturalną ciekawość i samodzielność. Szkoły i przedszkola, które korzystają z metody Montessori, wyróżniają się starannie zorganizowaną przestrzenią. Można w niej znaleźć różne materiały i pomoce edukacyjne, które pozostają dostosowane do wieku i zainteresowań dzieci. Wśród nich szczególne miejsce zajmują specjalne zabawki sensoryczne, które wspierają rozwój zmysłów – węchu, smaku, dotyku, wzroku i słuchu. Żadnego z przedmiotów nie narzuca się dziecku. Młody człowiek sam decyduje, kiedy i z jakich materiałów skorzysta.
Jakie są korzyści z wychowywania dziecka metodą Montessori?
Nauczyciel odgrywa szczególną rolę w metodzie Montessori. Pełni funkcję przewodnika i obserwatora, który nie narzuca dziecku swojej woli ani go nie ocenia. Towarzyszy mu w samodzielnym odkrywaniu świata i budowaniu umiejętności społecznych. W szkołach Montessori młody człowiek sam wybiera pomoce dydaktyczne. Nauczyciel tylko objaśnia mu ich zastosowanie. Wspomaga tym samym indywidualny rozwój dziecka. Materiały dydaktyczne Montessori zostały tak opracowane, aby wspierały zdolności poznawcze, matematyczne, językowe i związane z koordynacją ruchową. Jednocześnie młody człowiek może sam korygować własne błędy i wyciągać z nich wnioski na przyszłość, nie odczuwając przy tym nadmiernego stresu.
10 zasad Montessori – praktyczne wskazówki dla rodziców
Maria Montessori opracowała własny dekalog, który dotyczy wspierania rozwoju dzieci. W celu uzyskania optymalnych rezultatów jego zasad powinni przestrzegać zarówno nauczyciele, jak i rodzice.
Dziecko potrzebuje wolności niezbędnej do poznawania siebie i otaczającego je świata. Metoda Montessori kładzie duży nacisk na samodzielność i niezależność. Rodzice i nauczyciele mają za zadanie ustalić jasne granice tam, gdzie chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa najmłodszym. Poza tym dziecko potrzebuje przestrzeni, która umożliwia mu rozwój i wyciąganie wniosków z popełnionych błędów.
Nie narzucaj dziecku własnych oczekiwań. Młody człowiek stanowi indywidualną jednostkę o wyjątkowych talentach i predyspozycjach. Oznacza to, że ma prawo podążać własną drogą. Jako rodzic lub nauczyciel bądź obok, aby udzielić mu wsparcia, gdy potknie się lub zagubi na obranej przez siebie ścieżce.
Dawaj dziecku dobry przykład. Metoda Montessori może być też stosowana przez rodziców. Młody człowiek uczy się poprzez modelowanie zachowań taty i mamy. Pokaż mu własnymi czynami, jak ważną rolę odgrywa empatia i życzliwość okazywana innym. Wspomożesz tym samym rozwój społeczny dziecka, który jest równie istotny jak umiejętność pisania, czytania i liczenia.
Zrezygnuj z systemu nagród i kar. Metoda Montessori zachęca do tego, aby stosować pozytywne wzmocnienia. Chwal dziecko za podjęty trud, nawet jeśli nie uda mu się osiągnąć celu. Dzięki temu zachęcisz je do dalszych prób. Nie porównuj dokonań swojej pociechy z sukcesami jej rówieśników. Taka postawa hamuje bowiem zdrowy rozwój dziecka.
Nie naruszaj granic dziecka i nie dotykaj jego ciała wbrew jego woli. Metoda Montessori opiera się na poszanowaniu praw młodego człowieka, który sam decyduje, czy ma ochotę na przytulanie, całowanie i branie na kolana. Zmuszając swoją pociechę do tych czynności, pozbawiasz ją autonomii. Wyjątek stanowi sytuacja, w której musisz złapać dziecko za rękę, aby nie wybiegło na ulicę lub nie zrobiło sobie krzywdy.
Nie udzielaj pomocy, chyba że zostaniesz o to poproszony. Wielu rodzicom wydaje się, że szybciej wykonają pewne czynności, dlatego wyręczają dzieci w wiązaniu sznurówek, zakładaniu szalika itp. Pozbawiają tym samym młodych ludzi okazji do nauki samodzielności. Metoda Montessori zakłada, że Twoja pociecha od najmłodszych lat kształtuje poczucie sprawczości. Ma prawo prosić o pomoc dorosłych, ale dopóki tego nie robi, nie należy jej się narzucać.
Okazuj dziecku szacunek w każdej sytuacji. Metoda Montessori pod wieloma względami była rewolucyjna. Przyznawała podmiotowość młodym ludziom, których dotychczas traktowano przedmiotowo, zakładając, że nie przysługują im żadne prawa. Włoska lekarka i pedagożka od początku postulowała, aby zerwać z założeniem, że to tylko dziecko, które i tak nic nie rozumie.
Kształtuj zdrowe poczucie własnej wartości u dziecka. Młody człowiek potrzebuje wspierających komunikatów, aby poczuł się ważny, mądry i dobry. Adekwatna samoocena ułatwia budowanie zdrowych relacji z innymi ludźmi.
Koncentruj się na mocnych stronach dziecka. Metoda Montessori zakłada, że każdy z nas przychodzi na świat z pewnymi talentami i predyspozycjami, które warto rozwijać w naturalny sposób. Nie należy przy tym koncentrować się na wadach i deficytach dziecka, lecz na tym, co najlepszego może zaoferować światu.
Dbaj również o własne potrzeby. Maria Montessori wielokrotnie powtarzała, że rodzic nie powinien poświęcać się dziecku. Gdy rezygnuje z siebie, odczuwa frustrację, którą może przelewać na swoją pociechę. Zbudujesz zdrowszą relację ze swoim dzieckiem, jeśli zadbasz też o siebie. Przy okazji dasz mu dobry przykład i zachęcisz do tego, aby stawiało innym jasne granice.
Montessori w Twoim domu – jak wprowadzić tę metodę do codziennego życia?
Wielu rodziców zastanawia się, w jaki sposób można kompleksowo wspierać rozwój dziecka, wprowadzając metodę Montessori w domu. Dobrym rozwiązaniem wydaje się zorganizowanie przestrzeni, która pozwala kreatywnie spędzać czas. Należy wystrzegać się w niej chaosu, który obniża zdolność do koncentracji. Dziecko wychowywane zgodnie z założeniami metody Montessori powinno mieć zapewnione warunki, aby w pełni skupić się na wykonywanych czynnościach. Jako rodzic możesz dostarczyć mu przedmioty codziennego użytku, które staną się jego własnością. Młody człowiek korzystając z nich, nie tylko zdobędzie przydatne umiejętności, ale też nauczy się szacunku do rzeczy i odpowiedzialności.
Dziecko, które rozwija się w duchu Montessori, powinno wiedzieć, gdzie przygotowuje się posiłki, spożywa obiad i dba o codzienną higienę. Następnie należy zachęcać je do samodzielnej aktywności w każdym ze wspomnianych aspektów. Zadania i narzędzia muszą pozostawać dostosowane do wieku oraz potrzeb młodego człowieka. Dzieci bardzo często chcą same rozwałkować ciasto na pierniki, a następnie wykrawać ciasteczka.
Teatr dla dzieci jako narzędzie Montessori – jakie umiejętności rozwija?
Zastanawiasz się, w jaki sposób możesz dodatkowo wspierać rozwój dziecka metodą Montessori? Istnieje wiele zajęć pozalekcyjnych, które stanowią dla młodych ludzi rozrywkę, a jednocześnie uczą ich przydatnych umiejętności. Twoja pociecha to indywidualna jednostka, która ma własne zainteresowania i pozostaje utalentowana w określonych dziedzinach.
Godnym uwagi rozwiązaniem wydaje się teatr dla dzieci. Gra aktorska ćwiczy pamięć, koncentrację i motorykę. Uczy też, jak rozpoznawać i wyrażać emocje w bezpiecznej przestrzeni. Zajęcia teatralne zachęcają do interakcji z rówieśnikami. Pozwalają w naturalny sposób wykształcić w sobie odwagę podczas wystąpień publicznych.
Twoja pociecha lubi podróżować i poznawać nowe miejsca? W poszerzaniu jej horyzontów pomoże teatr objazdowy dla dzieci. Młodzi ludzie wystawiają sztukę w różnych miastach. Nawiązują nowe relacje międzyludzkie. Jednocześnie podczas wyjazdów wzmacniają swoją samodzielność.
Kreatywne zabawy ruchowe dla dzieci są zalecane przez Marię Montessori. Włoska lekarka i pedagożka od początku uważała, że młodzi ludzie powinni jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu. Gry i zabawy ruchowe wspierają ich rozwój sensoryczny, ponadto ułatwiają przyswajanie wiedzy.
Metoda Montessori cieszy się dziś sporym zainteresowaniem rodziców, którzy chcą w naturalny sposób wspierać rozwój dziecka. Wspomniane podejście do kształcenia opiera się na ogólnych zaleceniach. Pozostaje jednak skuteczne, czego dowodzą badania Steve’a Hughesa. Wykazał on, że metoda Montessori wspiera rozwój poznawczy dziecka. Dziś z jej założeń korzystają nauczyciele pracujący w szkołach i przedszkolach.
Bibliografia:
Polk Lillard P.; Montessori. Nowoczesne podejście; Wydawnictwo Harmonia, 2019
